Tình hình thực phẩm bẩn hiện nay
Nguyên nhân gây ra thực phẩm bẩn (thực phẩm mất vệ sinh) là mối nguy đối với sức khỏe người dân. Các vụ ngộ độc thực phẩm vẫn diễn ra thường xuyên. Đó là những sản phẩm không đảm bảo vệ sinh, như rau củ dư thuốc trừ sâu hoặc thịt gia súc chứa kháng sinh vượt ngưỡng. Ở TP.HCM, Phó Chủ tịch HĐND Huỳnh Thanh Nhân cảnh báo quy mô dân số và lượng du khách cao làm tăng khó khăn trong việc kiểm soát thực phẩm an toàn.
Poster tuyên truyền của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) kêu gọi người dân từ chối sử dụng “thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng”. Chiến dịch này góp phần nâng cao ý thức cộng đồng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Lợi nhuận thúc đẩy thực phẩm bẩn
Lợi nhuận kinh tế cao được coi là nguyên nhân chính. Nhiều cá nhân, doanh nghiệp bất chấp đạo đức để sản xuất thực phẩm kém vệ sinh. Atvstp.org.vn nhấn mạnh lòng tham đã “làm mờ đôi mắt”, khiến kẻ xấu sẵn sàng “đầu độc đồng loại mình” chỉ vì tiền.
Nhận thức người tiêu dùng
Thiếu hiểu biết của người tiêu dùng cũng là nguyên nhân. Nhiều người khó phân biệt thực phẩm sạch – bẩn, thậm chí tin rằng mua ở siêu thị có giấy phép ATTP là an toàn. Tuy nhiên, atvstp.org.vn cảnh báo nhiều siêu thị lớn vẫn nhập hàng từ chợ thường rồi gắn nhãn an toàn, khiến người mua lầm tưởng thực phẩm kém chất lượng đã được kiểm duyệt.
Sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ
Bà Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM – cho biết TP.HCM có khoảng 296.000 sản phẩm lưu thông nhưng phần lớn doanh nghiệp tự công bố chất lượng. Vì vậy, Sở ATTP TP.HCM “không thể kiểm tra hết” toàn bộ sản phẩm, chỉ tập trung giám sát những cơ sở nguy cơ cao. Mô hình sản xuất nhỏ lẻ chính là nguyên nhân khiến công tác giám sát gặp nhiều khó khăn.
Áp lực môi trường và thói quen
Yếu tố môi trường và thói quen sống cũng tác động. Atvstp.org.vn cho rằng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật và kháng sinh trong nông nghiệp, chăn nuôi khiến thực phẩm nhiễm độc. Việc ăn đồ sống (rau củ, gỏi) chưa rửa kỹ cũng làm tăng nguy cơ ngộ độc. Ô nhiễm môi trường (khói bụi, chất thải) càng khiến thực phẩm nhiễm bẩn thêm.
Quản lý nhà nước và chế tài
Cơ quan chức năng chưa kiểm soát chặt chẽ. Atvstp.org.vn cho rằng cơ chế quản lý còn chồng chéo, chế tài xử phạt chưa đủ mạnh để răn đe. Đặc biệt, Sở ATTP TP.HCM nhấn mạnh dù luật yêu cầu kiểm tra toàn bộ sản phẩm, lực lượng thanh tra không tăng biên chế, nên không thể giám sát hết thị trường.
Biện pháp ngăn ngừa nguyên nhân gây ra thực phẩm bẩn
Để giảm nguy cơ thực phẩm bẩn, người tiêu dùng và doanh nghiệp cần tuân thủ nguyên tắc an toàn cơ bản. Trang atvstp.org.vn khuyến cáo ăn chín, uống sôi và chọn thực phẩm tươi ngon có nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, vệ sinh cá nhân và dụng cụ (rửa tay, tách riêng đồ sống – chín, rửa rau củ sạch) giúp loại bỏ hầu hết mầm bệnh.
WHO đề xuất 10 nguyên tắc vàng về vệ sinh thực phẩm (ăn chín, ăn ngay, giữ vệ sinh dụng cụ, tách riêng thức ăn sống – chín…) để hạn chế rủi ro ngộ độc.
Bảng minh hoạ các bước an toàn vệ sinh thực phẩm tại nhà (rửa tay, tách riêng thực phẩm sống và chín, nấu chín kỹ, bảo quản lạnh…) giúp giảm thiểu rủi ro ngộ độc. Bảng minh hoạ này nhắc nhở người tiêu dùng chú trọng vệ sinh an toàn khi chế biến tại nhà. Việc thực hiện đầy đủ các bước này sẽ giảm thiểu nguy cơ nhiễm khuẩn và chất độc có hại vào thức ăn.
Áp phích truyền thông “Lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng” nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Áp phích này khuyến khích người mua chọn thực phẩm rõ nguồn gốc, hỗ trợ việc truy xuất nguồn gốc và tăng cường giám sát chất lượng ngay từ đầu. Đây là một phần của chiến dịch nâng cao ý thức VSATTP.
Cuối cùng, doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm sản xuất. Công ty TNHH Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (thành lập 2008) là đơn vị tư vấn ATTP uy tín, hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật. Các cơ quan chức năng cần phối hợp tăng cường thanh tra, giám sát và xử phạt nghiêm vi phạm để chấm dứt thực phẩm bẩn.
