Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm là cơ quan chuyên môn trực thuộc Bộ Y Tế, chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về vệ sinh và an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc. Trong bối cảnh vấn đề an toàn thực phẩm ngày càng được quan tâm, việc hiểu rõ chức năng, nhiệm vụ của cơ quan này cũng như các quy định liên quan giúp doanh nghiệp và người dân nâng cao ý thức vệ sinh thực phẩm và tuân thủ pháp luật.
Bài viết dưới đây trình bày vai trò của Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm, các tiêu chuẩn và thủ tục kiểm tra an toàn thực phẩm, đồng thời gợi ý kinh nghiệm để đảm bảo chất lượng thực phẩm an toàn cho cộng đồng.
Chức Năng Và Vai Trò Của Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm
Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm (ATVSTP) có vai trò đầu mối trong việc tham mưu, xây dựng chính sách và ban hành các quy định, tiêu chuẩn thực phẩm nhằm đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm trên cả nước. Cục trực thuộc Bộ Y Tế và phối hợp với các bộ ngành liên quan (Nông nghiệp & PTNT, Công Thương, Khoa học & Công nghệ, v.v.) để kiểm soát toàn diện chuỗi cung ứng thực phẩm – từ sản xuất, chế biến đến lưu thông và tiêu dùng.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Cục là giám sát chất lượng thực phẩm và phòng ngừa ngộ độc trên phạm vi quốc gia. Cục ban hành các quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn chuyên môn về kiểm nghiệm thực phẩm (thử nghiệm mẫu thực phẩm) và triển khai chương trình giám sát an toàn thực phẩm theo từng chủ đề (ví dụ: Tháng hành động vì an toàn thực phẩm, chương trình phòng chống ngộ độc thực phẩm).
Theo Phó Cục trưởng Cục An Toàn Thực Phẩm – tiến sĩ Nguyễn Hùng Long, chỉ trong 5 tháng đầu năm, cả nước đã ghi nhận 36 vụ ngộ độc thực phẩm với hơn 2.100 người mắc, cho thấy tình hình an toàn thực phẩm vẫn diễn biến phức tạp. Con số này là lời cảnh báo về tầm quan trọng của công tác quản lý vệ sinh thực phẩm mà Cục đang thực hiện.
Bên cạnh công tác tham mưu và xây dựng tiêu chuẩn, Cục còn trực tiếp chỉ đạo hoạt động thanh tra, kiểm tra an toàn thực phẩm. Cục phối hợp với thanh tra y tế và các chi cục an toàn vệ sinh thực phẩm tại địa phương để tiến hành các đợt kiểm tra định kỳ cũng như đột xuất, kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm.
Chẳng hạn, tại TP. Hồ Chí Minh, mô hình Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM được thí điểm thành lập đã giúp tăng cường công tác kiểm tra ở địa bàn đông dân. Riêng trong năm 2024, Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM đã kiểm tra hơn 15.700 cơ sở thực phẩm, phát hiện và xử phạt 64 cơ sở vi phạm (chiếm 0,4%) với tổng số tiền phạt trên 800 triệu đồng. Những con số này cho thấy hiệu quả của sự phối hợp giữa Cục và các địa phương trong việc giám sát chất lượng thực phẩm và đảm bảo tuân thủ quy định.
Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm cũng đóng vai trò quan trọng trong công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn vệ sinh thực phẩm. Cục tổ chức các chương trình tập huấn kiến thức cho cán bộ quản lý và chủ cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm, phối hợp với các phương tiện thông tin đại chúng để phổ biến kiến thức cho người dân.
Các thông tin chính thống, khuyến cáo từ Cục thường được đăng tải trên cổng thông tin của Bộ Y Tế (ví dụ: website Cục An toàn thực phẩm – vfa.gov.vn) và một số kênh uy tín về ATVSTP như trang thông tin ATVSTP.org.vn. Việc cập nhật thông tin từ các nguồn này giúp doanh nghiệp và công chúng nắm bắt kịp thời quy định mới, cũng như cảnh báo về sản phẩm kém chất lượng hoặc mất vệ sinh.
Quy Định Pháp Luật Về An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm
Hệ thống pháp luật Việt Nam đã ban hành đầy đủ các văn bản nhằm đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng thực phẩm và quyền lợi sức khỏe cho người tiêu dùng. Cột mốc quan trọng là Luật An Toàn Thực Phẩm năm 2010, đặt nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác quản lý ATVSTP.
Luật này quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong sản xuất kinh doanh thực phẩm; điều kiện bảo đảm an toàn đối với thực phẩm, phụ gia, chất hỗ trợ chế biến; cũng như yêu cầu về cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Sau khi Luật có hiệu lực, cơ cấu quản lý nhà nước cũng được củng cố: Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm được kiện toàn (và về sau đổi tên thành Cục An Toàn Thực Phẩm) để tiếp tục thực thi nhiệm vụ đảm bảo an toàn thực phẩm trên toàn quốc.
Các nghị định, thông tư hướng dẫn Luật An Toàn Thực Phẩm phân công rõ thẩm quyền quản lý giữa các bộ ngành. Bộ Y Tế (thông qua Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm và hệ thống chi cục ATVSTP trực thuộc Sở Y Tế) chịu trách nhiệm chính đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm đã qua chế biến, nhà hàng, bếp ăn tập thể, và thực phẩm chức năng.
Bộ Nông nghiệp & PTNT quản lý an toàn thực phẩm trong lĩnh vực sản xuất ban đầu (trồng trọt, chăn nuôi, thuỷ sản) và các cơ sở giết mổ, chế biến thực phẩm tươi sống. Bộ Công Thương quản lý khâu lưu thông phân phối thực phẩm, trong đó có chợ đầu mối, siêu thị và sản xuất rượu bia, nước giải khát. Sự phối hợp liên ngành này nhằm giám sát chất lượng thực phẩm một cách toàn diện, tránh chồng chéo hoặc bỏ sót trong quản lý.
Đối với cấp địa phương, hầu hết các tỉnh thành đều có Chi cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm trực thuộc Sở Y Tế hoặc Ban Quản Lý An Toàn Thực Phẩm (như mô hình thí điểm trước đây tại TP.HCM). Riêng TP. Hồ Chí Minh từ năm 2024 đã thành lập Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM – cơ quan chuyên môn trực thuộc UBND thành phố, nhằm tập trung thống nhất một đầu mối quản lý ATVSTP trên địa bàn.
Sở này kế thừa nhiệm vụ trước đây do nhiều đơn vị phân tán đảm nhiệm (Y Tế, Nông nghiệp, Công Thương), giúp tăng hiệu lực quản lý. Theo bà Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM – việc duy trì mô hình Sở chuyên trách theo cơ chế đặc thù đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo môi trường thực phẩm an toàn cho người dân thành phố.
Đồng thời, Sở cũng chú trọng cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ kiểm nghiệm hiện đại và đẩy mạnh phối hợp với các ban ngành, cộng đồng để kiểm soát thực phẩm từ gốc.
Thủ Tục Xin Giấy Chứng Nhận An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm
Một trong những mối quan tâm hàng đầu của các doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm là thủ tục xin giấy phép an toàn vệ sinh thực phẩm (hay còn gọi là Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP). Chứng nhận này là bắt buộc đối với mọi cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm (trừ một số trường hợp siêu nhỏ được miễn theo luật định) nhằm đảm bảo cơ sở tuân thủ đầy đủ các yêu cầu về vệ sinh thực phẩm và an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng.
Quy trình xin giấy chứng nhận thường gồm các bước cơ bản sau:
- Chuẩn bị hồ sơ theo quy định: Doanh nghiệp cần chuẩn bị hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận ATVSTP với đầy đủ giấy tờ pháp lý. Hồ sơ bao gồm: Đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận (theo mẫu của cơ quan chức năng); bản sao công chứng giấy đăng ký kinh doanh có ngành nghề thực phẩm; bản thuyết minh về cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo an toàn; sơ đồ quy trình sản xuất, bảo quản thực phẩm; giấy xác nhận sức khỏe và xác nhận đã được tập huấn kiến thức an toàn thực phẩm của chủ cơ sở và nhân viên trực tiếp; các cam kết đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm… Đây là khâu quan trọng nhằm chứng minh cơ sở có đủ điều kiện cần thiết về tiêu chuẩn thực phẩm.
- Nộp hồ sơ tại cơ quan có thẩm quyền: Tùy lĩnh vực kinh doanh, doanh nghiệp nộp hồ sơ tới cơ quan quản lý tương ứng. Cụ thể, hồ sơ có thể nộp tại Chi cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm thuộc Sở Y Tế tỉnh/thành phố (đối với nhà hàng, quán ăn, cơ sở chế biến thực phẩm thông thường). Nếu cơ sở thuộc lĩnh vực do Bộ Nông nghiệp quản lý (ví dụ: cơ sở giết mổ, chế biến nông sản), hồ sơ nộp tại Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (thuộc Sở NN&PTNT). Tương tự, các cơ sở sản xuất rượu bia, nước giải khát có thể nộp qua Sở Công Thương. Riêng một số cơ sở đặc thù lớn có thể do cơ quan trung ương cấp (ví dụ: Cục An Toàn Thực Phẩm – Bộ Y Tế trực tiếp thẩm định các nhà máy sản xuất thực phẩm chức năng, phụ gia thực phẩm quy mô lớn). Tại TP.HCM, doanh nghiệp có thể liên hệ Sở An Toàn Thực Phẩm TP.HCM – cơ quan đầu mối “một cửa” tiếp nhận mọi hồ sơ ATVSTP trên địa bàn thành phố, tạo thuận lợi và rút ngắn thời gian xử lý.
- Thẩm định cơ sở và cấp chứng nhận: Sau khi nhận hồ sơ hợp lệ, trong khoảng 15 ngày làm việc, cơ quan chức năng sẽ xem xét giấy tờ và cử đoàn kiểm tra an toàn thực phẩm xuống thẩm định thực tế tại cơ sở. Nội dung thẩm định bao gồm: kiểm tra khu vực chế biến, điều kiện vệ sinh, trang thiết bị, nguồn nguyên liệu, quy trình bảo quản, và việc tuân thủ các quy định (như lưu mẫu thức ăn, ghi nhãn sản phẩm, xử lý chất thải…). Nếu cơ sở đáp ứng yêu cầu, cơ quan thẩm quyền sẽ cấp Giấy chứng nhận An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm, thường có hiệu lực 3 năm. Ngược lại, nếu chưa đạt, cơ sở sẽ nhận thông báo những nội dung cần khắc phục và được thẩm tra lại khi đã bổ sung. Lưu ý rằng sau khi được cấp giấy, doanh nghiệp vẫn có thể bị kiểm tra đột xuất; nếu vi phạm nghiêm trọng quy định an toàn thực phẩm, giấy chứng nhận có thể bị thu hồi và cơ sở bị xử phạt hành chính.
Hình ảnh minh họa: Biểu mẫu giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm (mẫu mới nhất) hoặc hình ảnh cán bộ Sở ATTP đang thẩm định thực tế tại một bếp ăn công nghiệp.
Kinh Nghiệm Đảm Bảo An Toàn Thực Phẩm & Hỗ Trợ Từ Chuyên Gia
Để đảm bảo an toàn thực phẩm một cách bền vững, bản thân các cơ sở kinh doanh cần chủ động tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và duy trì ý thức vệ sinh thực phẩm trong toàn bộ hoạt động hằng ngày. Dưới đây là một số kinh nghiệm và lưu ý quan trọng:
- Tuân thủ quy tắc 5 chìa khóa an toàn thực phẩm: Đó là giữ sạch sẽ, tách biệt thực phẩm sống và chín, nấu chín kỹ, giữ thực phẩm ở nhiệt độ an toàn, và sử dụng nước sạch và nguyên liệu an toàn. Những nguyên tắc này do WHO khuyến cáo, giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn và ô nhiễm chéo trong quá trình chế biến.
- Kiểm soát nguồn nguyên liệu và phụ gia: Chọn mua nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, từ các nhà cung cấp uy tín. Tránh sử dụng phụ gia nằm ngoài danh mục cho phép của Bộ Y Tế. Kiểm nghiệm thực phẩm định kỳ (ví dụ xét nghiệm mẫu nước, thực phẩm chế biến sẵn) để kịp thời phát hiện nguy cơ về hóa chất, vi sinh vật vượt ngưỡng.
- Đào tạo nhân viên và xây dựng văn hóa an toàn: Bảo đảm tất cả nhân viên tham gia chế biến, phục vụ thực phẩm đều được tập huấn kiến thức an toàn vệ sinh thực phẩm và khám sức khỏe định kỳ. Xây dựng quy trình vận hành tiêu chuẩn (SOP) về vệ sinh trong cơ sở (từ việc rửa tay, vệ sinh dụng cụ, đến quy định trang phục bảo hộ) và giám sát việc tuân thủ hằng ngày.
- Cập nhật thông tin và hỗ trợ chuyên môn: Luôn theo dõi các cập nhật mới từ cơ quan chức năng về ATTP. Các trang thông tin chính thức như atvstp.org.vn hoặc cổng thông tin Cục An Toàn Thực Phẩm cung cấp nhiều tài liệu hướng dẫn, văn bản pháp luật mới, danh sách cơ sở vi phạm, v.v. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể tìm đến sự hỗ trợ từ các đơn vị tư vấn giàu kinh nghiệm. Chẳng hạn, Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam – đơn vị vận hành cổng thông tin ATVSTP – là một trong những tổ chức uy tín đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc hoàn thiện hồ sơ, kiểm tra đánh giá cơ sở, kiểm tra an toàn thực phẩm trước khi đoàn thanh tra chính thức đến. Sự tư vấn từ các chuyên gia giúp cơ sở khắc phục kịp thời các thiếu sót, đáp ứng tốt các tiêu chuẩn thực phẩm do cơ quan quản lý đề ra, từ đó nâng cao khả năng được cấp chứng nhận ngay trong lần thẩm định đầu tiên.
- Phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng: Khi có thắc mắc hoặc gặp khó khăn về thủ tục, đừng ngại liên hệ trực tiếp cơ quan chức năng địa phương (như Chi cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm hoặc Sở An Toàn Thực Phẩm tại địa phương) để được hướng dẫn. Thái độ hợp tác và cầu thị của doanh nghiệp không chỉ giúp quá trình cấp phép thuận lợi hơn mà còn tạo thiện cảm, xây dựng uy tín cho cơ sở trong mắt cơ quan quản lý.
Kết Luận
An toàn vệ sinh thực phẩm là yếu tố sống còn để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững. Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm cùng mạng lưới các cơ quan từ trung ương đến địa phương đang nỗ lực ngày đêm để giám sát chất lượng thực phẩm, ban hành tiêu chuẩn và xử lý nghiêm vi phạm, tạo môi trường kinh doanh thực phẩm minh bạch, an toàn.
Tuy nhiên, để những cố gắng này phát huy hiệu quả cao nhất, cần có sự chung tay của chính các doanh nghiệp và người dân – những người trực tiếp sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng thực phẩm.
Mỗi cơ sở kinh doanh thực phẩm hãy coi việc tuân thủ các quy định vệ sinh an toàn thực phẩm không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là trách nhiệm xã hội và lợi ích lâu dài của chính mình. Đầu tư vào điều kiện vệ sinh, chất lượng sản phẩm chính là đầu tư cho uy tín thương hiệu và niềm tin của khách hàng.
Bên cạnh đó, việc chủ động phối hợp với cơ quan quản lý, tham gia các chương trình tập huấn, và nhờ cậy sự tư vấn của các tổ chức chuyên môn (như Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam) sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao kinh nghiệm an toàn thực phẩm, hạn chế rủi ro và phát triển bền vững.
Trong bối cảnh năm 2025 và những năm tiếp theo, công tác đảm bảo an toàn thực phẩm sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức mới (ví dụ: sự xuất hiện của thực phẩm công nghệ, kinh doanh thực phẩm qua mạng xã hội, v.v.).
Nhưng với sự quyết tâm của Cục An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm, sự vào cuộc của các Sở An Toàn Thực Phẩm địa phương và ý thức ngày càng cao của cộng đồng, chúng ta hoàn toàn có cơ sở tin tưởng vào một tương lai nơi mọi bữa ăn của người dân Việt Nam đều an toàn và chất lượng.
